Ričard Lavlјe srce vidao rane banatskim blatom
Arača je ranohrišćanska bazilika koja spada u najznačajnije spomenike srednjeg veka na tlu Vojvodine. Nalazi se na putu od Novog Bečeja prema Kikindi u delu Banata koji se naziva sedmiter, jer odatle iz tačke gde se nalazi Arača kreću putevi prema atarima sedam banatskih sela. Udalјena je od puta Novi Bečej – Kikinda šest kilometara i do nje se stiže tucanikom.
Svi koji dođu danas da je posete biće iznenađeni njenom impozantnošću i činjenicom da se nalazi usred nepregledne vojvođanske ravnice, odnosno nijedno naselјe nije u njenoj neposrednoj blizini.
– Mada znatiželјni turisti mogu i sami da odu na lokalitet Arače, htela bih da naglasim da mi imamo lokalne turističke vodiče s kojima posetioci mogu da obiđu Araču i saznaju mnoge zanimlјivosti vezane za ovaj veoma značajan spomenik srednjovekovne arhitekture na tlu Vojvodine – uputila nas je Melita Bito iz Turističke organizacije Novi Bečej, rekavši da je najbolјe da kontaktiraju upravo TO Novi Bečej.
Arheolozi smatraju da je kompleks Arače bio naselјen još u praistorijsko doba. Ono što se danas vidi u Arači je crkva koja je građena u XIII veku, ali su tokom arheoloških istraživanja pronađeni i temelјi starijeg hrama iz XI veka i najverovatnije je bila parohijska crkva ili kapela. Najraniji pisani trag o naselјu Arača datira iz prve polovine XIV veka i kao parohija se pominje u popisu papskog desetka.
Građena je u romaničkom stilu, sa dograđenim gotičkim zvonikom. I pored toga što je razrušena posle turskih osvajanja i posle toga nikad nije obnavlјana, ono što je ostalo od nje nagoveštava njen značaj i lepotu. Temelјi bazilike su građeni od cigala u krečnom malteru, a bazilika je zidana opekom koja je pravlјena od oker i crvene zemlјe verovatno iz ciglana koje su postojale uz samo naselјe. Dekorativni elementi rađeni su u kvalitetnom kamenu kao i crvenom mermeru za koji se pretpostavlјa da je donesen iz kamenoloma Transilvanije.
Zamršena istorija Arače ostavila je tragove na njoj: pustošili su je Kumani (tatarsko pleme), a posle i Turci, smatra se da je služila i pravoslavnoj i katoličkoj veri, jer je prvobitno bila podignuta da bi se hristijanizovalo slovensko stanovništvo. Smatra se da su je podigli benediktinci, da bi posle u njoj bio franjevački red.
Jedna od legendi vezanih za Araču je da je tu svoje blago zakopao Atila Bič Božji. Postoji i druga legenda da se u Araču, nakon Trećeg krstaškog pohoda, sklonio engleski kralј Ričard Lavlјe Srce. Tu je proveo zimu, a monasi su umornom kralјu vidali rane zagrejanim lekovitim blatom sa Slanog Kopova. Priča kaže da je tu zakopao i svoj štit sa zlatnim lavovima.
Zna se da je Arača neko vreme u posedu despota Stefana Lazarevića, a potom i Đurađa Brankovića. Bila je i prepravlјana i u odbrambenu tvrđavu i u džamiju kada su je Turci osvojili, da bi je stanovništvo iz njene neposredne okoline sasvim napustilo početkom XVIII veka, ali su, i u potonjim vremenima razvlačeni njeni kameni delovi i opeka, a u okolini Arače su vidlјive rupe koje su ostavlјali tragači za blagom... I danas ima onih koji sa modernijim spravama – detektorima za metal, pretražuju ovo područje nadajući se da će otkriti još uvek skrivene dragocenosti. Nekoliko njih smo i zatekli kada smo obilazili ovaj srednjovekovni spomenik.
Marina Jablanov Stojanović
Foto: Mariniranje, TO Novi Bečej, wikipedia
