IZLOŽBA PUTEVIMA RIMSKIH CAREVA PO SRBIJI

Jedan od dobrih primera promocije kulturnog nasleđa Srbije je bio susret sa izložbom „Putevima rimskih careva po Srbiji – Viminacijum“ koja je bila upriličena tokom Novosadskog sajma turizma 2023. godine, a povodom njegovog stogodišnjeg jubileja. Imali smo i sami priliku da se uverimo koliko je ona plenila pažnju posetilaca, ne samo odraslih nego i dece koja su sa velikom radoznalošću gledala maketu antičkog Viminacijuma i bronzane biste rimskih careva.

Tamo smo sreli arheologa Petra Kojadinovića, naučnog istraživača i pripravnika na Arheološkom institutu. Zanimalo nas je koliko je važan način na koji prezentujemo naše arheološko blago.

– Naravno da je važno. Ovde ispred nas se nalazi maketa antičkog grada Viminiacijuma, posetilac koji nije istoričar ili arheolog može da dobije pravu percepciju kako je to nekada verovatno izgledalo. Ovo je idealna rekonstrukcija prenesena na maketu, jer je samo deo lokaliteta istražen. A na osnovu arheoloških istraživanja, geofizičke prospekcije, istorijskih izvora, spomenika mi smo uspeli skoro u potpunosti da rekonstruišemo nekadanšnji izgled antičkog Viminacijuma, glavnog grada Gornje Mezije – objasnio nam je naš sagovornik.

U brošuri koja je tom prilikom bila dostupna posetiocima navodi se činjenica da su najelitnije rimske trupe u kasnoj antici regrutovane upravo sa ovih naših prostora. „Za vojskom, koja je razgranatom putnom mrežom lako stizala iz udaljenih azijskih i afričkih provincija u najudaljenije delove zapadnog dela Rimskog carstva, pošli su i trgovci i zanatlije – tako su brzo nikli gradovi duž svih važnih komunikacija. Gornja Mezija i Donja Panonija, od sredine III veka, za nešto manje od dve stotine godina su od marginalnih pograničnih provincija postale središte zbivanja u Carstvu.

– Od početka prvog veka u njemu je bila smeštena VII Klaudija, rimska legija koja je čuvala limes, odnosno granicu rimskog carstva koja se nalazila na Dunavu. Ova izložba se zove Putevima rimskih imperatora, jer predstavljamo sve careve koji su rođeni na tlu današnje Srbije od Sirmijuma sve do Kosova. Kulturno nasleđe naše države je veoma bogato čak i u antičkom periodu. Izdvojio bih imperatora Konstantina rođenog u Nišu, koji utemeljivač hrišćanstva na tlu Rimskog carstva – rekao nam je naš sagovornik.

Značajna je činjenica da su rimski imperatori rođeni na ovom tlu u gradovima na granici Rimskog carstva ili u vrletima zaleđa imali uticaja na tadašnji svet, naročito car rođen u Nišu – Konstantin. Trebalo bi istaknuti i da broj rimskih imperatora koji su rođeni na teritoriji današnje Srbije predstavlja petinu ukupnog broja svih rimskih careva i najveći je broj rimskih imperatora rođenih van Italije!

– Ukupno ih je bilo 18, većina se rodila u periodu koji se zvao Vojna anarhija, odnosno od III veka kada je vladala kriza u Rimskom carstvu i oni su se relativno brzo smenjivali. Uvođenjem tetrarhije za vreme Galerija i Dioklecijana carstvo se stabilizovalo. Na izložbi se nalaze bronzane biste svih 18 careva, koje su replike ili smo ih rekonstruisali na osnovu novca, spomenika – saopštio nam je arheolog Kojadinović.

Viminacijum je osnovan pre 2.000 godina kao vojno utvrđenje (kastrum), jedno od mnogih na desnoj obali Dunava. U ovoj, danas bi rekli kasarni, boravilo je pet do šest hilјada vojnika – legionara. Ovde su bile stacionirane dve rimske legije, već pomenuta, VII Klaudijeva i IV Flavijeva legija. To su bili graničari, smešteni u blizini Dunava (na 500 metara) dok je on danas čitavih pet kilometara odavde. Ovaj kastrum se nalazio u tadašnjoj rimskoj provinciji koja se zvala Gornja Mezija (Moesia Superior) koja je zahvatala prostor današnje Srbije južno od Save i Dunava, uzani pojas Makedonije, Crna Gore i pola Bosne i Hercegovine.

– Ovaj grad je brojao 30 hiljada stanovnika što bi u današnjim proporcijama bio milionski grad. Viminacijum je bio na glavnom putu koji je vodio do Niša i dalje do Carigrada. Dunavom se obavljala plovidba zahvaljujući imperatoru Trajanu koji je uspeo da prevaziđe dunavske katarakte, tako da je ova reka postala plovna do ušća u Crno more. Istorijski izvori pamte velika imena, ali arheologija se fokusira na izučavanje života običnog čoveka, zato je bitan svaki detalj kako bi što verodostojnije predstavili život prosečnog antičkog stanovnika – uputio nas je arheolog Petar Kojadinović koji dobar deo sezone provodi istražujući na antičkom lokalitetu Viminacijuma.

Obišavši ovu zanimljivu izložbu, setili smo se jedne druge, ne manje značajne u Sremskoj Mitrovici gde je bio izložen zlatni avarski pojas iz VI veka. Sa 11 zlatnih kopči ukrašenih dijamantima, pojas predstavlja vrhunsko umeće izrade.

Na žalost ova izložba je trajala kratko, samo četiri dana, zbog velikog obezbeđenja, jer su eksponati bili veoma skupoceni. To je samo dokaz da živimo na prostorima bogatog kulturno-istorijskog nasleđa i dobro bi bilo da poznajemo ono što baštinimo.

– Pozvao bih sve da posete antički lokalitet Viminacijum i sami se uvere u rimsko kulturno nasleđe koje naša država danas ima. Tamo se nalazi delimično rekonstruisan rimski amfiteatar, terme, glavni štab rimske legije... Istakao bih da su u okolini Kostolca, na kopu lignita iskopane kosti mamuta, tako da u Viminacijumu nemamo samo antiku nego i praistoriju – naglasio je arheolog Petar Kojadinović.

Marina Jablanov Stojanović

Foto: Mariniranje, Ozon media