Vino kao obeležje bogatstva i statusa
Kada se govori o antičkim putevima vinove loze i vina mora se reći da su oni neminovno vodili i preko našeg dela Balkana. Uz napomenu da je čokot, verovatno, ovde stigao još u staroj eri. Ove krajeve su nekada naseljavali Kelti, koji su se, prema postojećim tragovima, u drugim delovima Panonske nizije i Transilvanije, bavili vinogradarstvom i vinarstvom.
Preko ovih krajeva prolazili su i drugi narodi kao npr. i Grci, poznati vinogradari od davnina. Iz njihovih vremena, još iz bronzanog doba (2000 godina pre naše ere) i iz gvozdenog doba (400 godina pre naše ere) pronađene su posude, iz kojih se, može se pretpostaviti, pilo vino. Rimski pisci Strabon i Dio Cassius su pisali da je panonsko vinogradarstvo cvetalo pred rimskim osvajanjem. Na žalost, kod nas se gotovo isključivo govori i piše da je prvi čokot na Fruškoj gori zasađen za vreme Probusa 276. godine naše ere. Zaboravlja se naglasiti da je to samo siguran datum, istorijski evidentiran, kao početak vinogradarenja u pravom smislu reči, na Fruškoj gori. Pre toga, stupivši na presto Probus (Marcus Aurelius Probus, 232-282, g.n.e.) je ukinuo staru uredbu cara Domenitijana iz 92.g.n.e. kojom se zabranjuje sadnja vinograda u Rimskom carstvu, naročito u provincijama.
O razlozima zabrane sadnje vinove loze u provincijama Rimskog carstva postoje različita tumačenja. Nama je najprihvatljivija ona da su se Rimljani uplašili konkurencije sremskih vina pa su želeli da zadrže svoju prevlast u proizvodnji i trgovini. A, carsku zabranu je, svojom carskom, Probus ukinuo iz patriotskih razloga, kao rođeni Sremac, iz Sirmiuma.
Činjenica je, međutim, da mu je vino došlo glave, jer su ga ubrzo, njegovi vojnici, ubili, jer ih je terao da obavljaju teške radove u pripremi zemljišta, sadnji i poslovima u vinogradima. Ima istoričara koji zabranu sadnje tumače širenjem vinograda na račun proizvodnje žitarica i Rim je postao zavisan od uvoza žita iz svojih afričkih kolonija. Uostalom, kažu istoričari, imperija je i vodila ratove i širila se, pre svega, da bi osvojila nove površine za ratarstvo, za žito.
A vino se sve više i više pilo i tražilo. Prevozilo se s jednog na drugi kraj Sredozemlja teretnim brodovima, koji su prevozili po 2-3000 glinenih amfora, zajedno sa drugim brodskim teretima: robovi, orasi, staklo, začini i sl. Amfore za vino uglavnom su bile za jednokratnu upotrebu. Na đubrištima velikih luka nalaze se na hiljade ručki amfora na kojima su utisnute sve važnije informacije o poreklu vina. Njihovom analizom mogu se pratiti putevi trgovine i uticaja Rima na vinsku politiku. Te ručke amfore su zapravo, prve vinske etikete.
Na velikom, 45 metara visokom rimskom đubrištu, ručke amfora uglavnom su španskog porekla iz drugog veka naše ere. Vino je uvezeno nakon nezapamćenog pada italijanske proizvodnje, prouzrokovane, po svemu sudeći epidemijom kuge. U trećem veku primat u trgovini preuzimaju severnoafrička vina, proizvedena u blizini današnjeg Tripolija. U tom veku i Mitrovčanin Probus donosi odluku o sadnji vinove loze u Sremu i gornjoj Misiji (Srbiji, kod Smedereva).
Vina se sve više piju, trgovina raste. Najbolja vina završavaju u Rimu. Istovremeno s brodova, u velikim amforama, vino se razlivalo u manje posude i, odnosilo u mračne podrume prodavaoca na veliko i završavalo je u ćupovima ukopanim u zemlju zbog održavanja niže temperature. Ovde se prodavalo trgovcima na malo. U manjim dućanima prodavalo se u krčazima ili u amforama, onima koji su tražili veće količine. Tako je vino iz udaljenih provincija Rimskog carstva dospevalo na trpezu Rimljana.
Kao Grci pre njih, i Rimljani su smatrali vino univerzalnim pićem. Pili su ga podjednako i cezar i robovi. Znanje o vinu, Rimljani su podigli na viši nivo. Vino je postalo simbol društvenih razlika, obeležje bogatstva i statusa onoga ko ga pije. Najbogatiji i najsiromašniji razlikovali su se već po različitim vinskim peharima. Imućniji Rimljani držali su do toga da je za potpuno uživanje u vinu veoma važno umeće u prepoznavanju i imenovanju najfinijih vina. Time se iskazivalo i svoje bogatstvo. Dok su oni pili najfinija vina, siromašni su pili vina iz lošijih berbi, u skladu sa svojim statusom na državnoj lestvici. To je bilo strogo definisano: goste na rimskim banketima, zvanim convivium, posluživali su različitim vinima, već prema staležu.
Petar Samardžija
Izvor: Dnevnik
Foto: M. Jablanov, Pixabay